Glosariusz

Ten wielojęzyczny glosariusz zawiera łatwe do zrozumienia definicje głównych terminów naukowych używanych na tej stronie internetowej w dziedzinie oceny ryzyka. Terminy i ich definicje są wymienione w naszych produktach komunikacyjnych jako wyskakujące uwagi wyjaśniające pojęcia dla ogółu społeczeństwa bez wiedzy specjalistycznej.
W całym dokumencie używana jest standardowa pisownia w języku angielskim. Akronimy są kapitalizowane. Terminy przedstawiono małymi literami. Wpisy są tłumaczone na wszystkie 24 języki urzędowe UE.
Glosariusz jest dokumentem aktualizowanym na bieżąco. Można sugerować brakujące terminy za pośrednictwem formularza online – Zadaj pytanie.

Zastrzeżenie: Definicje w glosariuszu przeznaczone są wyłącznie do pomocy użytkownikom niniejszej strony w zrozumieniu terminologii naukowej. Definicje mogą różnić się od zawartych w ustawodawstwie Unii Europejskiej i Dzienniku EFSA.

Select Glossary

P


Poziom aktywności fizycznej (PAL) to sposób szacowania aktywności fizycznej osoby przez porównanie wykorzystania energii (zużycia kalorii) w okresie 24 godzin z ilością energii niezbędnej dla organizmu w spoczynku

Epidemia o bardzo szerokim zasięgu, obejmująca określony region, kontynent lub cały świat

Organizm (np. bakteria, wirus czy pasożyt), który może wywołać chorobę

Sposób wizualizacji występowania niskich, średnich i wysokich wartości mierzonych (np. spożycia witaminy C) przez podział całego rozkładu na sto równych części

Substancja stosowana do zabijania lub kontrolowania szkodników, w tym organizmów chorobotwórczych i niepożądanych owadów, zwierząt oraz roślin

Pestycyd ulegający dystrybucji w organizmie docelowym (np. owada, gryzonia czy chwastu) bez utraty skuteczności

Systematyczny sposób planowania liczby i rodzaju próbek niezbędnych do przeprowadzenia badania

Monitorowanie efektów nowego produktu (np. zmodyfikowanej genetycznie rośliny) po wprowadzeniu go na rynek. W ten sposób możliwe jest ujawnienie niekorzystnych działań, których nie przewidziano w ocenie ryzyka przed wprowadzeniem na rynek. Skrótowiec oznacza monitoring środowiska po wprowadzeniu organizmu zmodyfikowanego genetycznie na rynek

Podejście w ocenie ryzyka uwzględniające złożoność sytuacji rzeczywistych

Sposób zorganizowania oceny toksykologicznej tak, aby zwiększyć jej wydajność i ograniczyć wykorzystanie w tym celu zwierząt. Obejmuje zhierarchizowane (wielopoziomowe) testy, rozpoczynające się od tych wykorzystujących istniejące informacje lub proste metody biologiczne przed przejściem do badań na żywych komórkach, z prowadzeniem badań na żywych zwierzętach tylko w razie potrzeby

Możliwa do identyfikacji podgrupa populacji, np. niemowlęta

Ryzyko dla zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin wynikające z nowego źródła lub zwiększonej wrażliwości bądź narażenia na istniejące źródło

Grupa ludzi, zwierząt lub roślin z tego samego gatunku

Część zdrowej populacji, określona konkretnymi ramami wiekowymi i płcią. Ze względu na szczególny stan fizjologiczny specjalnymi populacjami docelowymi są kobiety w ciąży i karmiące piersią

Miara zdolności wywierania działania przez substancję chemiczną, opisywana jako związek między zastosowaną dawką a wielkością wynikowego działania

Sposób szacowania aktywności fizycznej osoby przez porównanie wykorzystania energii (zużycia kalorii) w okresie 24 godzin względem ilości energii niezbędnej dla organizmu w spoczynku

Niewielka ilość chemikaliów występująca w środkach spożywczych poddanych działaniu pestycydów, toksyn środowiskowych lub podobnych produktów

Środek ochrony roślin (PPP) jest stosowany do ochrony, podtrzymania lub wywierania wpływu na wzrost pożądanych roślin albo do niszczenia lub kontrolowania wzrostu niepożądanych roślin bądź części roślin

Miara ewentualności wystąpienia danego skutku lub znalezienia się mierzonej wartości w danym zakresie

Preparat mlekozastępczy dla niemowląt rozpoczynających karmienie uzupełniające (tj. wprowadzenie pokarmów stałych w wieku około 6 miesięcy)

Spożycie składnika pokarmowego, który prawdopodobnie spełnia potrzeby praktycznie wszystkich zdrowych osób w populacji. Skrótowiec oznacza referencyjne wartości spożycia dla populacji

Czynnik zakaźny; priony to nieprawidłowe białka, które mogą być przenoszone między gatunkami, atakując białka komórkowe występujące przede wszystkim w mózgu

Związek chemiczny powstający podczas rozpadu lub rozkładu substancji

Cząsteczka powstająca z danego związku (np. pestycydu) wskutek metabolizmu, reakcji chemicznych lub procesów środowiskowych

Podsumowanie działań toksycznych danej substancji z ujęciem poziomów narażenia, przy których działania te występują

Określony dla populacji poziom, wskazujący zachodzenie istotnej zmiany ryzyka, np. moment, w którym pewna liczba osób uległa narażeniu na substancję chemiczną

Narzędzie przesiewowe określające zachowawcze limity narażenia w przypadku braku wystarczających danych toksykologicznych dotyczących określonego produktu chemicznego. Jest to bazujące na nauce podejście pozwalające nadawać priorytet chemikaliom o niskim poziomie narażenia, wymagającym zgromadzenia większej liczby danych, w porównaniu z tymi, co do których można przypuszczać, że nie stanowią znacznego zagrożenia dla zdrowia ludzi

Dawka lub narażenie, poniżej których nie wykrywa się niepożądanych działań

Ustrukturyzowany program skierowany na udoskonalenie populacji genetycznej roślin lub zwierząt poprzez prowadzenie hodowli w określonym kierunku

Jedna z metod należących do nauk omicznych. Podejście do badania białek, w którym jednocześnie analizuje się pełny zestaw białek występujących w danej próbce (tkanki, komórek lub płynu biologicznego, np. krwi). 

Termin statystyczny opisujący zakres rozkładu, w którym zgodnie z oczekiwaniami będzie najwięcej danych, np. założenie, że w przypadku 95% osób dorosłych wzrost wyniesie 1,4–1,9 metra

Wynik o charakterze fizycznym lub chemicznym, który może być określony w badaniu, np. ciśnienie krwi lub stężenie potencjalnej toksyny w organizmie

Punkt na krzywej zależności odpowiedzi od dawki określonej z danych eksperymentalnych, służący do wyznaczenia bezpiecznego stężenia