Rzetelne dowody naukowe

Jedną z kluczowych wartościEFSA jest niezależność. Zgodnie ze swoją strategią Urząd jest zobowiązany do ochrony niezależności swoich ekspertów, pracowników, metod i danych przed wszelkimi niepożądanymi wpływami zewnętrznymi oraz do zapewnienia niezbędnych mechanizmów umożliwiających osiągnięcie tego celu.

Urząd stosuje rozbudowany zestaw środków i praktyk roboczych, aby zabezpieczyć niezależność prowadzonych prac badawczych i uniknąć konfliktów interesów. Wszystkie te elementy zebrano i wyjaśniono w polityce EFSA dotyczącej niezależności, która to polityka była przedmiotem ukierunkowanego przeglądu w czerwcu 2024 r. Polityka ta jest realizowana za pomocą zasad określonych w decyzji w sprawie zarządzania spornymi interesami.

Dobre praktyki w zakresie oceny ryzyka

EFSA opracował kompleksowy zbiór dobrych praktyk w zakresie oceny ryzyka, który stanowi wytyczne dla komitetu naukowego i paneli naukowych. Komitet naukowy EFSA przyjął również zestaw zaleceń dotyczących przejrzystości w ocenie ryzyka, aby zapewnić maksymalną przejrzystość swoich prac. Więcej informacji można znaleźć tutaj.

Wszystkie ostateczne opinie naukowe przyjęte przez komitet naukowy i panele naukowe stanowią rezultat zbiorowych rozważań i decyzji, przy czym opinie członków są równoważne. Żaden pojedynczy ekspert nie może wywrzeć niepożądanego wpływu na decyzje podejmowane przez panel. 

Rozbieżności naukowe

Przed rozpoczęciem prac nad opinią naukową EFSA stosuje szereg środków w celu upewnienia się, że nie powiela prac wykonywanych przez inne, podobne organy. W szczególności wymienia informacje na temat planowanych działań w zakresie oceny ryzyka ze swoim forum doradczym składającym się z przedstawicieli państw członkowskich za pośrednictwem swojego portalu OpenEFSA oraz bazy danych dotyczących działań w zakresie oceny ryzyka planowanych przez państwa członkowskie. 

EFSA dokłada również wszelkich starań, aby jak najwcześniej wykryć potencjalne rozbieżności naukowe między opiniami Urzędu a pracami prowadzonymi przez państwa członkowskie lub inne organy krajowe, regionalne lub międzynarodowe. W przypadku stwierdzenia takich rozbieżności EFSA stosuje procedurę mającą na celu wyjaśnienie lub rozwiązanie spornych kwestii. Procedurę tę przedstawiono w art. 30 rozporządzenia ustanawiającego EFSA oraz w zbiorze wytycznych dotyczących dobrych praktyk wydanych przez forum doradcze. 

Wybór ekspertów naukowych

Członkowie komitetu naukowego, paneli naukowych i ich grup roboczych, a także inni eksperci zewnętrzni wnoszący wkład w prace EFSA, są wybierani na podstawie kompetencji naukowych i wiedzy specjalistycznej z zastosowaniem obiektywnych i przejrzystych kryteriów. Podczas procesu selekcji analizuje się interesy zadeklarowane przez kandydatów w celu zapewnienia zapobiegania konfliktom interesów (zob. poniżej). 

Zarządzanie spornymi interesami

EFSA systematycznie sprawdza informacje podawane przez eksperta w deklaracji interesów i ocenia, czy zadeklarowany interes stanowi konflikt. Proces kontroli deklaracji interesów jest koordynowany przez Dział Prawny EFSA.

W czerwcu 2024 r. zarząd EFSA zatwierdził zaktualizowaną politykę niezależności, jeszcze bardziej umacniając Urząd w jego podejściu do interesów swoich ekspertów naukowych i wszystkich specjalistów, z którymi współpracuje. 

Główne elementy tej polityki opisano w tej nocie informacyjnej.

27 marca 2025 r. EFSA przyjął zaktualizowane przepisy wykonawcze określone w decyzji EFSA w sprawie zarządzania spornymi interesami.

Oprócz bezwarunkowych ograniczeń mających zastosowanie do osób zatrudnionych w „przemyśle spożywczym” lub inwestujących w podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze ocena deklaracji interesów uwzględnia interesy zadeklarowane przez eksperta w odniesieniu do mandatu danej grupy. Kryteria sprawdzania każdego działania w przejrzysty sposób określono w załączniku do decyzji EFSA w sprawie zarządzania spornymi interesami.

Na podstawie wyniku kontroli deklaracji interesów EFSA decyduje, czy dana osoba może uczestniczyć w pracach odpowiedniej grupy naukowej, a jeśli tak, to w jakiej roli (np. jako przewodniczący/wiceprzewodniczący lub członek panelu naukowego lub grupy roboczej).

Oprócz tej regularnej kontroli zadeklarowanych interesów dwa razy w roku EFSA przeprowadza przegląd reprezentatywnej próby deklaracji interesów objętych kontrolą w celu monitorowania ich kompletności i spójności z przepisami EFSA.

W przypadku stwierdzenia, że ekspert pominął istotne informacje, które doprowadziłyby do zidentyfikowania konfliktu interesów, EFSA może uruchomić procedurę „naruszenia przepisów”, co może prowadzić do przyjęcia co najmniej jednego środka wobec danego eksperta. W przypadku zastosowania środka EFSA przeprowadza przegląd dorobku naukowego, do którego przyczynił się ekspert, w celu wyjaśnienia, czy i w jakim stopniu dany ekspert miał wpływ na ten dorobek. 

Ustalenia z tych procesów są przekazywane zarządowi, a od 2019 r. EFSA udostępnia publicznie sprawozdanie roczne na temat niezależności.

Deklaracja interesów

Wszyscy eksperci komitetu naukowego, paneli naukowych i grup roboczych są zobowiązani do podpisania deklaracji o zaangażowaniu zawierającej zobowiązanie do działania w niezawisły sposób i do przedkładania rocznej deklaracji interesów dla każdej grupy EFSA, której są członkami.  

Eksperci są zobowiązani do złożenia rocznej deklaracji interesów przed przystąpieniem do odpowiedniej grupy naukowej, aktualizowania jej co najmniej raz w roku, gdy tylko pojawi się nowy interes lub zostanie zmodyfikowany poprzednio zgłoszony.

Roczna deklaracja interesów zawiera szczegółowe informacje o działaniach bieżących i tych zakończonych w ciągu ostatnich pięciu lat w następujących kategoriach: 

• inwestycje finansowe
• funkcja kierownicza
• zatrudnienie
• sporadyczne konsultacje
• członkostwo w naukowej jednostce doradczej
• finansowanie badań
• prawa własności intelektualnej
• inne członkostwo lub przynależność
• inne istotne interesy. 

Eksperci są również zobowiązani do ustnego zadeklarowania dodatkowych interesów na początku każdego spotkania, w którym uczestniczą. W przypadku ustnego zgłoszenia interesów pracownicy EFSA dokonują jego przeglądu i w razie stwierdzenia konfliktu interesów uniemożliwiają ekspertowi udział w dyskusji. Ustne deklaracje interesów, jak również wynik kontroli lub środek przyjęty w celu zapobieżenia wystąpieniu zidentyfikowanego konfliktu interesów są zgłaszane i dokumentowane w protokole każdego posiedzenia. 

Personel EFSA

Pracownicy EFSA działają w interesie publicznym i podlegają szeregowi obowiązków wynikających z regulaminu pracowniczego UE mającego zastosowanie do wszystkich urzędników służb cywilnych zatrudnionych w instytucjach, organach lub agencjach UE, w tym obowiązkowi bezstronnego i uczciwego działania, unikania konfliktów interesów oraz zgłaszania ich niezwłocznie po wystąpieniu. EFSA organizuje regularne sesje informacyjne dla swoich pracowników w celu promowania wewnętrznej kultury nietolerującej stronniczości.

Od kandydatów na wolne stanowiska pracowników, a także od swoich przedstawicieli i urzędników EFSA wymaga wypełnienia formularza rocznej deklaracji interesów, który jest sprawdzany przed zatrudnieniem i gwarantuje, że pracownicy nie zostaną przydzieleni do projektów, w przypadku których stwierdzono konflikt interesów. EFSA aktywnie publikuje w internecie roczne deklaracje interesów członków kadry kierowniczej wyższego szczebla, nawet jeśli nie ma takiego wymogu prawnego. 

Postępowanie o udzielenie zamówienia i procedura udzielenia dotacji

Zgodnie z procedurami udzielania zamówień publicznych EFSA każda osoba fizyczna wyznaczona do wykonania zleconych zadań, a także oferenci lub wnioskodawcy ubiegający się o dotacje są zobowiązani do złożenia deklaracji interesów.

EFSA przeprowadza przegląd złożonych deklaracji interesów i ocenia, czy jakiekolwiek zadeklarowane interesy stanowią konflikt, zgodnie z decyzją w sprawie zarządzania spornymi interesami oraz kryteriami określonymi w załączniku 2 do tej decyzji. W przypadku gdy zostanie zidentyfikowany konflikt interesów, a wykonawca nie będzie w stanie ograniczyć jego wpływu, zostanie on wykluczony z procedury. 

W odniesieniu do procedury udzielania dotacji osoby fizyczne z organizacji wyznaczonych przez państwa członkowskie (organizacje określone w art. 36) podlegają, w związku z podejmowanymi działaniami, takim samym wymogom przejrzystości i niezależności jak członkowie grup naukowych EFSA.