Gıdaların Raf Ömrü ve Etiketleme
"Son Tüketim Tarihi" ve "Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi" Ne Anlama Gelir?
Gıda etiketleri, güvenilir ve bilinçli tercihler yapılmasına yardımcı olurken gıda israfının önlenmesine de katkı sağlamaktadır. "Son Tüketim Tarihi (STT) " ile "Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) " arasındaki farkı anlamak bu açıdan büyük önem taşımaktadır.
Avrupa genelinde her yıl üretilen 88 milyon ton gıda atığının yaklaşık %10'unun gıda ürünlerindeki tarih etiketlemesine ilişkin yanlış anlaşılmalardan kaynaklandığı tahmin edilmektedir.
"Son Tüketim Tarihi" Nedir?
Son Tüketim Tarihi (STT), mikrobiyolojik açıdan kolay bozulabilen ve tüketildiklerinde sağlık açısından risk oluşturabilecek gıdalar için belirlenen son tüketim süresidir.
Pastörize süt, peynir, yoğurt, tereyağı, balık ve et ürünleri gibi kolay bozulabilen gıdalar, etikette belirtilen son tüketim tarihinden sonra kesinlikle tüketilmemelidir. Dış görünüş ve koku açısından herhangi bir değişiklik olmasa bile, bu gıdalar zararlı mikroorganizmalar içerebilir ve sağlık riski oluşturabilir.
STT’ye sahip gıdalar, üretici tarafından belirtilen saklama koşullarına uygun şekilde muhafaza edilmelidir. Örneğin, 5°C’nin altında muhafaza edilmesi gereken bir süt ürünü, bu koşullara uyulmadığında daha erken bozulabilir. Son tüketim tarihinden önce pişirilen gıdalar, buzdolabında saklanarak 48 saat içinde tüketilmeli veya ilerleyen günlerde tüketilmek üzere dondurulmalıdır. Karışıklığı önlemek için dondurulan gıdaların üzerine donduruldukları tarihin etiketlenmesi unutulmamalıdır.
"Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi" Nedir?
Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT), gıdanın güvenilirliği ile ilgili bir husus olmayıp gıdanın kalite özelliklerini (tat, doku, aroma) koruduğu süreyi ifade eder.
TETT’si bulunan bir gıda, belirtilen saklama koşullarında muhafaza edildiği sürece önerilen süre sonrasında da tüketilebilir. Ancak gıdada tat, doku ve tazelik açısından belirli kayıpların olması olasıdır. Tavsiye edilen tüketim tarihi genellikle oda sıcaklığında muhafaza edilebilen bakliyat, makarna, bitkisel sıvı yağlar, alkolsüz içecekler, çay ve kahve gibi ürünlerde kullanılır.
Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT) geçmiş bir gıdanın tüketilebilir olup olmadığını belirlemek için duyusal kontroller yapılabilir. Bunun için görünümü incelenmeli, kokusu değerlendirilmeli ve tadına bakarak herhangi bir bozulma belirtisi olup olmadığını kontrol edilmelidir.
Ancak, son tüketim tarihi bulunan gıdalar için duyusal kontrol geçerli değildir. Bu tür gıdalar son tüketim tarihinden sonra kesinlikle tüketilmemelidir, çünkü zararlı mikroorganizmalar gözle görülmez veya koku yoluyla tespit edilemez.
Gıdaların tarih etiketlemesi bilime dayanmaktadır. Ambalaj üzerinde net ve doğru bilgi sağlanması, tarih işaretlemesinin daha iyi anlaşılmasıyla birlikte, gıda güvenilirliğini sağlamaya yardımcı olurken dünya genelinde gıda israfını da azaltır.
Michaela Hempen, EFSA.
Tarih Etiketlerini Anlamak Neden Önemlidir?
Gıda tarih etiketlerinin yanlış anlaşılması, gıda israfının temel nedenlerinden biridir. Avrupa Birliği’nde yapılan araştırmalara göre, gıda israfının yaklaşık %10'u, STT ve TETT konusundaki yanlış anlaşılmalardan kaynaklanmaktadır.
Bu farkın bilinmesi;
- Gıdaların doğru şekilde muhafaza edilmesini,
- Yemek planlamasının daha verimli yapılmasını,
- Gıda israfının önlenmesini sağlar.
Tarih Etiketlemesini İyileştirmek İçin Neler Yapılıyor?
Gıda güvenilirliği uzmanları ve üreticiler, etiketlemeleri daha anlaşılır hale getirmek ve gıda israfını azaltmak amacıyla iş birliği yapmaktadır. Bu kapsamda, Tarım ve Orman Bakanlığı "Son Tüketim Tarihi" ve "Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi" belirlemede gıda işletmecilerine rehberlik edecek bir kılavuz yayınlamıştır. Etiketleri doğru şekilde anlayarak, gıdalarınızı güvenilir biçimde tüketebilir, bütçenizi koruyabilir ve gıda israfını azaltarak çevreye katkı sağlayabilirsiniz.
